Hệ miễn dịch không đặc hiệu có khả năng tự bảo vệ sẵn có, mang tính di truyền và tiết đáp ứng miễn dịch ngay khi kháng nguyên lạ xâm nhập
Hệ miễn dịch không đặc hiệu chính là tuyến phòng thủ đầu tiên bảo vệ cơ thể. Nó xuất hiện ngay sau khi chúng ta ngăn chặn sự xâm nhập, hạn chế tác động và tiêu diệt tác nhân gây hại. Chưa kể, nó còn được ứng dụng trong các liệu pháp miễn dịch điều trị bệnh, đặc biệt là ung thư. Cùng khám phá ngay chi tiết về loại miễn dịch này trong bài viết dưới đây.
Nội dung
- 1. Miễn dịch là gì?
- 2. Miễn dịch không đặc hiệu là gì?
- 3. Thành phần của hệ miễn dịch không đặc hiệu
- 4. Tầm quan trọng của miễn dịch không đặc hiệu với sức khỏe con người
- 5. Đặc điểm của hệ miễn dịch không đặc hiệu
- 6. Làm thế nào để tăng cường miễn dịch tự nhiên cho cơ thể?
- 7. Các thực phẩm nào hỗ trợ tăng cường miễn dịch không đặc hiệu của cơ thể
- 8. Tạm kết
1. Miễn dịch là gì?
Lợi khuẩn và hại khuẩn cùng tồn tại song hành và đấu tranh để tồn tại. Quá trình này ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người. Để duy trì trạng thái hoạt động tốt nhất, cơ thể đều có cơ chế tạo hàng rào bảo vệ từ lợi khuẩn để ngăn chặn các tác nhân gây hại. Cụ thể là hàng rào mang tên “miễn dịch”. Tuy nhiên, cần thường xuyên bổ sung và tăng cường các chất giúp tăng cường sức đề kháng. Nhìn chung, hệ miễn dịch có vai trò duy trì sự cân bằng của môi trường bên trong của cơ thể. Đồng thời, chống lại các tác nhân có hại.
2. Miễn dịch không đặc hiệu là gì?
Miễn dịch không đặc hiệu với khả năng tự bảo vệ có sẵn trong cơ thể khi mới được sinh ra. Nó mang tính di truyền và không đòi hỏi phải có sự tiếp xúc trước của cơ thể với kháng nguyên lạ xâm nhập lần đầu hay lần sau. Hệ thống này giúp ngăn ngừa và nhanh chóng loại bỏ các tác nhân bên ngoài hiệu quả nhất. Bao gồm vi khuẩn, virus, các chất kích thích,… Miễn dịch không đặc hiệu còn giúp tăng cường sức đề kháng và duy trì sức khỏe toàn diện. Để kiểm tra, có thể sử dụng một số phương pháp xét nghiệm định hướng như xét nghiệm miễn dịch để đánh giá hệ thống miễn dịch.
Các thành phần trong hệ miễn dịch không đặc hiệu bao gồm: da, niêm mạc và các chất kháng khuẩn tiết ra trên bề mặt này. Ngoài ra, còn có các tế bào có khả năng phát hiện và tiêu diệt vi sinh vật ngoại vi (tế bào tua, đại thực bào, tế bào giết tự nhiên NK, bạch cầu trung tính…), hệ thống bổ thể và các cytokine (interferon-alpha, interleukkin-1…). Đáp ứng miễn dịch không đặc hiệu có thể xuất hiện nhanh chóng sau khi vi sinh vật xâm nhập. Tuy nhiên, đáp ứng này chỉ tồn tại trong thời gian ngắn. Đồng thời, không có khả năng ghi nhớ, tức là không đáp ứng được nếu chúng xâm nhập lại.
3. Thành phần của hệ miễn dịch không đặc hiệu
Hệ miễn dịch không đặc hiệu bao gồm các hàng rào giải phẫu, thành phần tế bào và phân tử do tế bào tiết ra. Tất cả các thành phần liên kết với nhau tạo thành hàng rào bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây hại.
3.1 Hàng rào giải phẫu chống nhiễm trùng
Hàng rào giải phẫu bao gồm các yếu tố cơ học, hóa học và sinh học.
Yếu tố cơ học
Yếu tố cơ học gồm các biểu mô ngăn chặn các tác nhân gây hại xâm nhập. Da và niêm mạc là hàng rào bảo vệ đầu tiên của cơ thể. Ngoài ra, còn có lông mi, lông mũi, vi nhung mao ở phế quản, nhu động ruột, hoạt động tiết nước bọt, nước mắt, chất nhầy ở đường hô hấp. Chưa kể, hệ tiêu hóa cũng là yếu tố cơ học trong hàng rào này.
Yếu tố hóa học
Yếu tố hóa học liên kết với cơ học giúp bảo vệ cơ thể hiệu quả. Các axit béo trong mồ hôi, lysozym và phospholipase trong nước mắt, nước bọt và dịch tiết của mũi. Chúng có thể đâm thủng thành tế bào vi khuẩn. Ngoài ra, yếu tố hóa học trong hệ miễn dịch không đặc hiệu còn có pH dạ dày thấp, peptit trong mồ hôi… Nó có thể khiến màng tế bào vi khuẩn bị phá vỡ hoặc bất hoạt chúng.
Yếu tố sinh học
Bằng cách cạnh tranh dinh dưỡng hoặc vị trí trú ngụ, các sinh vật có lợi sẽ ngăn chặn được sự xâm nhập của các tác nhân gây hại.
3.2 Hàng rào dịch thể chống nhiễm trùng
Khi hàng rào giải phẫu suy yếu, hệ miễn dịch không đặc hiệu sẽ vận động các hàng rào dịch thể. Chúng có vai trò quan trọng trong chống viêm và thường tìm thấy trong huyết thanh hoặc vị trí nhiễm trùng. Đó là hệ thống bổ thể, hệ thống đông máu, Lactoferin và Transferin, Interferon, lysozym, Interleukin-1.
3.3 Hàng rào tế bào chống nhiễm trùng
Các tế bào chống nhiễm trùng tạo hàng rào bảo vệ chính của hệ miễn dịch không đặc hiệu. Hàng rào bao gồm: bạch cầu trung tính, đại thực bào, bạch cầu ái toan, tế bào diệt tự nhiên NK. Tại vị trí viêm, chúng tập trung đến thực bào và tiêu diệt vi sinh vật.
4. Tầm quan trọng của miễn dịch không đặc hiệu với sức khỏe con người
Miễn dịch tự nhiên hỗ trợ tối đa sức khỏe con người. Bởi chúng mang tính bẩm sinh, tồn tại ngay từ khi cơ thể bắt đầu hình thành. Cụ thể:
- Bảo vệ tế bào và mô: Ngăn ngừa các vi khuẩn gây bệnh xâm nhập vào cơ thể. Nó bao gồm các phản ứng tự động của tế bào và mô. Cụ thể như kích thích tiêu diệt những tác nhân gây bệnh và thải chất độc cục bộ.
- Kích hoạt miễn dịch đặc hiệu: Kích thích các tế bào miễn dịch đặc hiệu phát triển và hoạt động. Tức là tế bào B và tế bào T. Khi đó, cơ thể tạo ra phản ứng miễn dịch đặc hiệu để đối phó với từng loại ký sinh trùng, vi khuẩn, virus riêng biệt.
- Tạo sự cân bằng miễn dịch: Cân bằng hoạt động miễn dịch trong cơ thể. Nó có vai trò quan trọng trong việc ức chế các phản ứng miễn dịch quá mức. Điều này có thể dẫn đến các bệnh về dị ứng và tự miễn.
Vì vậy, miễn dịch không đặc hiệu là yếu tố cốt lõi hỗ trợ tăng cường hệ miễn dịch. Đồng thời, bảo vệ cơ thể trước các tác nhân gây bệnh và cân bằng hệ miễn dịch.
Xem thêm:
- TOP thực phẩm tăng cường hệ miễn dịch hàng đầu 2023
- TOP 8+ cách tăng cường hệ miễn dịch hiệu quả hàng đầu
5. Đặc điểm của hệ miễn dịch không đặc hiệu
Cùng BCC khám phá chi tiết đặc điểm của cơ chế miễn dịch không đặc hiệu.
5.1 Phản ứng miễn dịch không chống lại cơ thể chính mình
Loại miễn dịch này có khả năng nhận diện và đáp ứng các vi sinh vật gây hại. Đồng thời, không chống lại các tế bào, bộ phận cơ thể của mình. Đó là bởi đặc tính vốn có của cơ chế miễn dịch này. Ngoài ra, có thể do tế bào chứa các phân tử điều hòa gắn trên bề mặt chúng. Nhờ đó, có thể ngăn chặn các phản ứng miễn dịch tấn công lại chính mình.
5.2 Phản kháng ngay với tác nhân ngay lần tiếp xúc đầu
Khi vi sinh vật xâm nhập, miễn dịch không đặc hiệu tạo phản ứng miễn dịch ngay. Mà không cần có tiếp xúc trước đó. Trong khi, hệ miễn dịch đặc hiệu chỉ kích hoạt hiệu quả khi có sự tiếp xúc với tác nhân gây hại trước đó để gia tăng hiệu quả. Sau đó ghi nhớ và gia tăng hiệu quả trong những lần tiếp xúc tiếp theo.
5.3 Cường độ đáp ứng miễn dịch không tăng lên
Cường độ đáp ứng miễn dịch của hệ miễn dịch không đặc hiệu không tăng lên sau mỗi lần tiếp xúc với tác nhân gây hại. Trong khi đó, sau mỗi lần tiếp xúc, hệ miễn dịch đặc hiệu lại nhạy cảm hơn, hiệu quả hơn với cùng một kháng nguyên đó. Nó đảm bảo cho các phản ứng miễn dịch của cơ thể đặc hiệu hơn chống lại các trường hợp tái nhiễm. Hiện tượng này gọi là trí nhớ miễn dịch, không có ở miễn dịch đặc hiệu.
5.4 Các thành phần đều có khả năng nhận diện cấu trúc tác nhân gây hại
Các thành phần của miễn dịch tự nhiên nhận diện các cấu trúc giống nhau giữa các tác nhân gây hại khác nhau. Mỗi thành phần đều có khả năng nhận diện nhiều vi khuẩn, virus hoặc nấm. Bởi cấu trúc đặc trưng của chúng khác biệt với các bộ phận trên cơ thể chính mình.
5.5 Khả năng nhận diện cấu trúc mang tính sống còn của tác nhân gây hại
Hệ miễn dịch không đặc hiệu còn có thể nhận dạng các cấu trúc đặc biệt. Không thể thiếu để tồn tại của các tác nhân gây hại. Trong khi đó, chúng chỉ có thể dễ dàng lẩn tránh miễn dịch đặc hiệu bằng cách đột biến các kháng nguyên, tránh sự nhận diện của tế bào lympho. Tuy nhiên, các kháng nguyên này thường không có vai trò quan trọng cho sự sống của chúng.
Hệ miễn dịch của cơ thể muốn hoạt động hiệu quả phải cần đến cả miễn dịch đặc hiệu và không đặc hiệu. Dù hệ miễn dịch không đặc hiệu phản ứng không đủ mạnh mẽ nhưng có vai trò quan trọng trong bảo vệ cơ thể. Ngoài ra, nó còn kích thích cơ thể để tạo thời gian huy động hệ miễn dịch đặc hiệu hoạt động hiệu quả hơn.
6. Làm thế nào để tăng cường miễn dịch tự nhiên cho cơ thể?
Để tăng cường loại miễn dịch này, chúng ta có thể thực hiện các bước sau:
- Hoạt động thể chất, thể dục thể thao lành mạnh giúp tăng cường hệ miễn dịch. Cụ thể là tập thể dục, chạy bộ, bơi lội, yoga,…
- Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng bao gồm vitamin, khoáng chất, chất xơ,…
- Giảm stress và tăng cường chất lượng giấc ngủ tạo điều kiện cho cơ thể khỏe mạnh và nâng cao sức đề kháng
- Có lối sống lành mạnh và tránh các thói quen xấu như hút thuốc lá, dùng rượu bia, chất kích thích,…
Với các tips trên, hệ miễn dịch không đặc hiệu được tăng cường hiệu quả giúp ngăn ngừa bệnh lý. Nếu có bất kỳ vấn đề nào về sức khỏe, cần đi khám và điều trị kịp thời.
7. Các thực phẩm nào hỗ trợ tăng cường miễn dịch không đặc hiệu của cơ thể
Việc tăng cường miễn dịch đặc hiệu rất quan trọng với cơ thể. Bạn có thể bổ sung bằng các chế phẩm sinh học hoặc các thực phẩm tăng cường hàng ngày. Cụ thể:
- Rau cải: Đây là những thực phẩm giàu Vitamin C và chống oxy hóa. Một số loại cải: bông cải xanh, cải bó xôi, bắp cải, cải thìa,…
- Hạt chia: Hạt chia giàu chất chống oxy hóa, Omega-3 và các chất dinh dưỡng cần thiết khác hỗ trợ quá trình trao đổi chất.
- Hành tây: Hành tây chứa nhiều chất kháng viêm và kháng khuẩn, giúp tăng cường miễn dịch tự nhiên.
- Gốc cây cúc ma: Giúp giảm viêm, tăng cường miễn dịch kháng khuẩn tự nhiên.
- Nha đam: Giúp chống viêm và tăng cường miễn dịch bẩm sinh của cơ thể.
Ngoài ra, cần có một chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng đầy đủ chất dinh dưỡng để đảm bảo tăng cường miễn dịch không đặc hiệu hiệu quả nhất.
Xem thêm:
- Miễn dịch đặc hiệu – “Tuyến phòng thủ thứ ba” cho cơ thể
- Miễn dịch là gì? Lá chắn thép bảo vệ cơ thể toàn diện
8. Tạm kết
Miễn dịch không đặc hiệu là một phần quan trọng trong hệ thống miễn dịch tự nhiên của con người. Nó đảm bảo bảo vệ cơ thể khỏi các mầm bệnh và tác nhân gây hại mà không yêu cầu nhận biết cụ thể từng loại. Hệ thống miễn dịch này bao gồm các cơ chế như da, niêm mạc, hệ thống bức màng, và các tế bào miễn dịch tự nhiên. Điều này giúp bảo vệ cơ thể khỏi nhiều nguy cơ nhiễm trùng và bệnh tật hữu hiệu nhất. BCC chuyên cập nhật nhanh chóng và chính xác nhất các thông tin liên quan đến các nghiên cứu về chủ đề Miễn dịch trong nước và trên thế giới.
